Η μεταξική δικτατορία και οι αγώνες των κομμουνιστών

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

Από τις αρχές του 1935 η κρίση ξε­τυλίγεται στην πολιτική σκηνή της χώρας. Πρώτα η μοναρχική παλι­νόρθωση του 1935 που δεν μπόρεσε να σταθεροποιήσει το πολιτικό σκηνικό και οι εκλογές του Γενάρη του 1936 που δεν μπόρεσαν να αναδεί­ξουν σταθερή κυβέρνηση, διαμόρ­φωσαν ένα ασταθές πολιτικό σκηνι­κό. Αυτό δεν θα μπορούσε εύκολα να ξεπεραστεί πο­λιτικά, στο βαθμό που το παλλαϊκό μέτωπο (ΚΚΕ) με τις 15 έδρες που διέθε­τε δεν μπορούσε εκ των πραγμάτων να αποτελέσει το ρυθμιστή της κατάστα­σης. Οι προσπάθειες προ­σέγγισης του Παλλαϊκού Μετώπου και Φιλελεύθε­ρων (το λεγόμενο σύμφωνο Σοφούλη- Σκλάβαινα) προσέκρουσαν όχι μόνο στη στάση των άλλων αστικών κομμάτων αλλά και του στρατιωτικού κατεστημένου, το οποίο δεν θα ανέχονταν κυβέρνηση βενιζελικών που θα στηρίζονταν υπό μια έννοια και με την ψήφο του Παλλαϊκού Μετώπου. Αυτό ακριβώς εκφράζει και η ανάθεση του υπουργείου στρατιωτι­κών στο Μεταξά. Εδώ βέβαια θα πρέπει να τονισθεί ότι τα αστικά κόμματα επικρότησαν την ανάθέση αυτής της στρατηγικής σημασίας θέσης, πλην του ΚΚΕ.

Η πολιτική κρίση συνεχίζεται και η «πολιτική ακυβερνησία» αποτελεί το άλλοθι για την αντιδραστική κυρίαρχη τάξη να προωθήσει τα σχέδια της. Η κοινή γνώμη γίνεται προσπάθεια να προετοιμαστεί για τη στρατιωτική λύση, στο βαθμό που τα μεγάλα κόμ­ματα συγκρούονται, αποδυναμώνοντας τον «κοινοβουλευτικό» προσα­νατολισμό της χώρας. Κάτω από αυ­τό το βάρος, στις 27 Απριλίου του 1936, η Βουλή με 241 ψήφους υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές, χορήγησε ψή­φο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά. Οι πιο μαύρες δυνάμεις της αντίδρασης οδηγούν πλέον τα πράγ­ματα. Η Βουλή υιοθετεί το Γ' ψήφι­σμα το 1936 «αυτοκτονώντας» πολι­τικά διότι διέκοπτε τις εργασίες της ως το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, παρέχοντας ταυτόχρονα στην εκτε­λεστική εξουσία μεγάλες νομοθετι­κές αρμοδιότητες. Έτσι εγκαθιδρύ­θηκε στη χώρα ένα ιδιότυπο καθε­στώς μέχρι τις 4 Αυγούστου του 1936.

ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Το βράδυ αυτής της ημέρας ο Με­ταξάς με την κάλυψη των ανακτόρων, συγκάλεσε υπουργικό Συμβούλιο και ζήτησε από τους υπουργούς του να υπογράψουν δυο διατάγματα όπου με το πρώτο αναστέλλονταν βασικά άρθρα του Συντάγματος και με το δεύτερο διαλύονταν η Βουλή. Ο κίνδυνος του κομμουνισμού απο­τέλεσε το πολιτικό άλλοθι της δικτα­τορίας που εξαπέλυσε ωστόσο μεγά­λο κυνηγητό όχι μόνο των κομμουνι­στών αλλά και κάθε άλλης προοδευ­τικής φωνής. Η μοναρχοφασιστική δικτατορία επιβλήθηκε από τη ντό­πια και ξένη πλουτοκρατική ολιγαρ­χία. Η ιμπεριαλιστική Αγγλία είχε την περίοδο αυτή τον πρώτο λόγο της ελληνικής υποθέσεως και βοήθησε το μοναρχοφασιστικό καθεστώς. Θα πρέπει να τονιστεί ότι και τα αστικά κόμματα τον πρώτο καιρό ουσιαστι­κά δεν αντέδρασαν. Το Δεκέμβρη του '36το ΚΚΕ απευθύνει αντιδικτατα­τορική αντιφασιστική έκκληση και στις αρχές του 1937, οι πρώτες αντι­δράσεις του αστικού πολιτικού κό­σμου. Το καθεστώς της 4ης Αυγού­στου, για να διατηρηθεί στην εξου­σία, προσπάθησε να διαμορφώσει έ­να κοινωνικό προφίλ.

ΕΘΝΟΚΑΠΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

Προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τη νεολαία δημιουργώντας τη φασι­στική ΕΟΝ, το κυριότερο όμως, ά­πλωσε από άκρη σε άκρη στη χώρα την τρομοκρατία. Ξεκινώντας από το κάψιμο των βιβλίων και τις αυθαίρε­τες συλλήψεις, φτάνουμε στα συστη­ματικά βασανιστήρια, τις φυλακί­σεις, τις εξορίες, τη φάλαγγα, τη γά­τα, τον πάγο και το ρετσινόλαδο.

Ο υπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης διακήρυττε κυνικά την αυθαιρεσία. Σύμφωνα με στοι­χεία της ίδιας της δι­κτατορίας, γύρω στις 100.000 άνθρωποι περνάνε από τα κολαστήρια των Επιτρο­πών ασφαλείας (και τις ταράτσες της Γενικής και Ειδικής Ασφάλειας, ενώ πά­νω από 10 έμειναν νε­κροί στα χέρια τους). Απαγορεύτηκαν όλες οι πολιτικές και συνδικαλιστικές δραστηριότη­τες. Διορίστηκαν διοικήσεις αρεστές στο καθεστώς.

Η ΓΣΕΕ διαλύθηκε και στη θέση της ήρθε η Εθνική Συνομοσπονδία με γραμματέα τον ίδιο τον υπουργό Εργασίας. Παράλληλα διαμορφώνο­νται ένας πατριδοκάπηλος εθνικι­σμός στηριγμένος στη «μεγάλη ιδέα» που το φασιστικό καθεστώς επιδιώ­κει να αποτελέσει την ιδεολογική του κάλυψη. Εξάλλου τα φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης παρείχαν αρκετές «προτάσεις» για τις πολιτι­κές και οργανωτικές επιλογές του Μεταξά: Έτσι η αντικομμουνιστική σταυροφορία του καθεστώτος αποτέλεσε μια στέρεη πολιτική βάση για το καθεστώς, η οποία συσπείρωσε όχι μόνο τους στενούς οπαδούς του Μεταξά αλλά και πολλούς από τον αστικό πολιτικό κόσμο.

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Η Αντίσταση στη δικτατορία υ­πήρξε στην αρχή σποραδική και ά­καρπη. Το 1938 εντείνονται, οι από κοινού προσπάθειες των αστών πο­λιτικών ενάντια στο καθεστώς αλλά και μέσα στο στρατό έγιναν απόπει­ρες ενάντια του, οι οποίες αποκαλύ­φθηκαν και οι υπεύθυνοι εντοπίσθη­καν.

ΤΟ ΚΚΕ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ

Πολύ πριν από την επιβολή της δι­κτατορίας, το ΚΚΕ στη γραμμή της έκκλησης της Ε.Ε. της κομμουνιστι­κής διεθνούς του 1931 και της 6ης ο­λομέλειας του 1934, σημείωσε σοβα­ρή ανάπτυξη και πλάτυνε σημαντικά την επιρροή του στον εργαζόμενο λαό. Όμως πολλά λάθη και αδυνα­μίες παραμένουν.

Με την επιβολή του μοναρχοφασισμού, το κόμμα δέχτηκε σοβαρά και εκτεταμένα χτυπήματα. Στις 18/9 συλλαμβάνεται ο Ν. Ζαχαριάδης, γραμματέας του κόμματος, ο Δ. Γλη­νός βουλευτής του ΚΚΕ. Χίλια μέλη του κόμματος βασανίστηκαν και φυ­λακίστηκαν κυρίως στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Μολονότι η αριστε­ρά ήταν εκείνη που προσπάθησε να αντιτάξει τη μεγαλύτερη και πιο ορ­γανωμένη αντίσταση, το κόμμα είχε υποστεί ισχυρό πλήγμα. Μεταξάς και Μανιαδάκης εξαπέλυσαν ενά­ντια στους κομμουνιστές αφηνιασμέ­νη τρομοκρατία.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΑΝΙΑΑΑΚΗ

Χρησιμοποιώντας την άτιμη μέθο­δο της απόσπασης «δηλώσεων μετά­νοιας» και «ομολογιών» θέλησαν να χτυπήσουν η­θικά και πολιτικά το ΚΚΕ μπροστά στο λαό, να του λερώσουν το επαναστατι­κό πρόσωπο, να το εμφα­νίσουν σαν ένα κόμμα λιπόψυχων συμβιβασμένων και συνθηκολόγων, να σπείρουν την χαφιεδοφοβία και το πνεύμα υποτα­γής στις μάζες. Όμως απέ­τυχαν οικτρά στην βασική τους επιδίωξη. Η μάζα των κομμουνιστών στάθηκε παλικαρίσια. Στις 30.7.38 ο γραμματέας της ΟΚΝΕ Χρήστος Μαλτέζος. υπο­κύπτει από τα βασανιστή­ρια στα οποία υποβλήθη­κε. Η Κέρκυρα, η Ακρο­ναυπλία, η Ανάφη, ο Αη Στράτης, η Φολέγανδρος, με τις χιλιάδες των κρα­τουμένων, έγιναν για το λαό σύμβολα αντίστασης στη μοναρχοφασιστική δι­κτατορία.

Στα κολαστήρια αυτά ατσαλώθηκαν τα παλιά και τα νέα μέλη του ΚΚΕ που αποτέλε­σαν τον μετέπειτα βασικό πυρήνα της Εθνικής Αντίστασης. Παρά τα λάθη και τις αδυναμίες που παρου­σίαζε στη Γενική πολιτική δουλειά, το ΚΚΕ μπόρεσε όταν εκδηλώθηκε η επίθεση της φασιστικής Ιταλίας τον Οκτώβρη του 1940, να υιοθετήσει τη σωστή θέση.

Στην κατοπινή περίοδο, στις συν­θήκες της κατοχής, χάρη στη σωστή γραμμή, τους αγώνες και τις θυσίες των κομμουνιστών, θα αχτινοβολήσει με λάμψη που φωτίζει ως τις μέ­ρες μας η μεγάλη εποποιία της Αντί­στασης.

Είναι προφανές ότι η μεταξική δι­κτατορία αντικειμενικά μετέτρεψε τη χώρα σε στρατηγικό στήριγμα του φασισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει ό­τι άλλαξε ο ρόλος των Εγγλέζων στη χώρα.

Οι διακηρύξεις του καθεστώτος περί «εξολοθρεύσεως του κομμουνι­σμού» και περί «εκμηδενίσεως της πάλης των τάξεων»... απέβησαν άκαρπες.

Κι αν σήμερα το κοντόχοντρο αν­θρωπάκι με τα γυαλιά φαντάζει γε­λοίο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κρί­νεται απαραίτητη η εξαγωγή συμπε­ρασμάτων από αυτή την περίοδο.

Γιάννης Μακρίδης

(Από το "Λαϊκό Δρόμο" 11/10/2003)